Erzurum'da kentsel büyümeyle orantısız şekilde artan araç sayısı, şehirde hava kirliliğinin başlıca nedeni olarak gösteriliyor. Geçmiş yıllarda kömür kullanımından kaynaklanan hava kirliliği, doğal gaz dönüşümüyle büyük ölçüde azalmıştı. Ancak son yıllarda yaşanan hızlı araç artışı, ulaşım kaynaklı kirliliği yeniden gündeme taşıdı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı verileri, Erzurum'un yoğun trafik noktalarında sıklıkla "sağlıksız" ve "hassas" hava kalitesi uyarılarının verildiğini ortaya koyuyor. Bu durum, özellikle yüksek rakım ve sınırlı rüzgar nedeniyle kirleticilerin dağılamamasıyla birlikte vatandaşların sağlığını ciddi şekilde tehdit ediyor.

Hava Kirliliğinin Boyutları

Atatürk Üniversitesi İklim Değişikliği Koordinatörü Prof. Dr. Zeynep Eren, son aylarda hava kirliliğinin hassas seviyelere ulaştığını belirtiyor. Yüksek basınç nedeniyle kirleticilerin yerinde kalması, şehir sakinlerini daha fazla etkiliyor. Kasım-ocak ayları arasında kritik seviyelere ulaşan kirlilik, vatandaşların sağlığı açısından ciddi bir tehlike oluşturuyor. Isınmadan kaynaklı hava kirliliğinin doğal gaz kullanımının yaygınlaşmasıyla çözüldüğünü vurgulayan Eren, ulaşım kaynaklı kirliliğin artarak devam ettiğini söylüyor. 1999'da 23 bin olan araç sayısı 2024'te 140 bine ulaşmış, yani 6 kat artış göstermiştir. Bu durum, kentsel büyümenin (%75) çok üzerinde bir artış olup, göz ardı edilmemesi gereken bir gerçektir.

Ulaşım Kaynaklı Kirlilik

Prof. Dr. Eren, ulaşım kaynaklı hava kirliliğinin başlıca etkenlerinden biri olarak karbonmonoksit, hidrokarbonlar ve azotoksitleri gösteriyor. Bu zararlı gazlar, hem insan sağlığını hem de ekosistemi olumsuz etkiliyor. Yoğun trafik bölgelerinde araçların dur-kalk yapması ve rölanti halinde beklemesi kirliliği artırıyor. Açık havada bile yoğun trafik bölgelerinde bulunan bir insanın kanındaki karbonmonoksit oranı yüzde 2-3 seviyelerine çıkabiliyor; yüzde 10'un üzerine çıkması ise komaya neden olabiliyor. Bu nedenle, ulaşım kaynaklı kirliliğin ciddiye alınması şart.

Çözüm Önerileri ve Gelecek

Prof. Dr. Eren, Erzurum'un coğrafi yapısının hava kirliliğinin dağılmasını engellediğini belirterek, çözüm önerileri sunuyor. Trafik yoğunluğunun azaltılması, alternatif kent merkezlerinin oluşturulması, rüzgar koridorlarının yaratılması ve yeşil alanların arttırılması gibi önlemler alınabilir. Yeşil alanlar, kentsel ısı adalarını kırar, kirleticileri dağıtır ve ağaçlar kirleticileri tutar. Yeni yapılaşmalarda yeşil alanların korunması da önemlidir. Bunun yanında, elektrikli araçlara yapılan yatırımların hava kirliliğiyle mücadelede önemli bir adım olduğunu vurguluyor. Bu önlemlerle Erzurum'da daha temiz bir hava kalitesi sağlanabilir.